Ne shume vendet në zhvillim, përdorimi i dru zjarri, mbetje kulture, qymyr druri dhe të tjera lëndë djegëse të ngurta Është jashtëzakonisht i zakonshëm, si për gatim ashtu edhe për ngrohje.
Këto burime energjie, ndonëse të aksesueshme, paraqesin rreziqe të konsiderueshme për shëndetin dhe mjedisin, veçanërisht kur përdoren në soba dhe soba tradicionale që nuk kanë pajisjet e nevojshme të ventilimit dhe filtrimit.
Roli i biomasës në vendet e pazhvilluara
Biomasa, veçanërisht dru zjarri dhe qymyri, mbetet burimi kryesor i energjisë në miliona familje të varfra në mbarë botën, sipas vlerësimeve të FAO dhe OBSH. Në pjesën më të madhe, kjo situatë është për shkak se lëndët djegëse fosile konvencionale janë penguese për shumë familje rurale, duke e bërë biomasën opsionin më të përballueshëm.
Ky përdorim i gjerë i biomasës kryhet zakonisht në kushte shumë të pasigurta, me soba rudimentare dhe soba që nuk ofrojnë mundësinë e djegies së plotë. Kjo gjeneron çlirimin e një sërë emetimeve toksike, duke përfshirë monoksidi i karbonit, benzeni, formaldehidi dhe hidrokarburet poliaromatike, ndër të tjera. Këto substanca janë shumë të dëmshme për shëndetin e atyre që jetojnë në këto shtëpi të ajrosura dobët.
Për më tepër, në të njëjtat kushte, ventilim i dobët dhe mungesa e infrastrukturës adekuate në shtëpi mund të përkeqësojë grumbullimin e ndotësve në ajrin e brendshëm.
Sëmundjet që lidhen me përdorimin e biomasës
Njerëzit e ekspozuar ndaj këtyre ndotësve janë në rrezik të lartë të zhvillimit të disa sëmundjeve, veçanërisht sëmundjet e frymëmarrjes. Sipas studimeve të fundit, fëmijët e vegjël janë një nga grupet më të rrezikuara, pasi ekspozimi i zgjatur ndaj produkteve të djegies jo të plotë mund të shkaktojë infeksione akute të frymëmarrjes, si pneumonia, dhe vlerësohet se mijëra fëmijë vdesin çdo vit si pasojë e kësaj. . Për më tepër, gratë, të cilat tradicionalisht merren me gatimin, gjithashtu pësojnë një ndikim të madh për shkak të ekspozimit të tyre të vazhdueshëm.
Ndër sëmundjet kryesore që mund të lidhen drejtpërdrejt me ekspozimin kronik ndaj tymit të biomasës janë:
- Sëmundjet akute të frymëmarrjes: Ekspozimi ndaj niveleve të larta të grimcave të pezulluara, të tilla si ato të krijuara nga djegia e biomasës, është zbuluar se rrit ndjeshëm incidencën e infeksioneve akute të frymëmarrjes tek fëmijët.
- bronkit kronik y emfizema: Të dyja janë sëmundje obstruktive të mushkërive që ndikojnë në kapacitetin respirator të njerëzve të ekspozuar kronikisht ndaj ndotësve.
- Kancer në mushkëri: Megjithëse studimet në këtë fushë janë ende duke u zhvilluar, ekspozimi afatgjatë ndaj hidrokarbureve poliaromatike dhe kimikateve të tjera të pranishme në tymin e karburantit të ngurtë është lidhur me një rrezik në rritje të kancerit.
- aksidentet cerebrovaskulare y sëmundje të zemrës: Ndotja e ajrit në familje ka edhe pasoja kardiovaskulare, duke rritur rrezikun e sulmet në zemër dhe goditjet.
Rreziku për fëmijët
Në shtëpitë ku gatimi bëhet me lëndë djegëse të ngurta ose biomasë, fëmijët e vegjël janë më të prekurit. Sipas OBSH-së, më shumë se 50% e vdekjeve të shkaktuara nga pneumonia tek fëmijët nën moshën pesë vjeç lidhen me ekspozimin ndaj grimcave të imëta dhe ndotësve të tjerë të pranishëm në ajrin e brendshëm të shtëpisë.
Këta ndotës jo vetëm që ndezin rrugët e frymëmarrjes, por edhe zvogëlojnë aftësinë e sistemit imunitar për të luftuar infeksionet. Fëmijët që vuajnë nga infeksione të përsëritura në moshë të re mund të zhvillojnë probleme kronike të frymëmarrjes që do të vazhdojnë gjatë gjithë jetës së tyre.
Afatgjatë: sëmundje kronike tek të rriturit
Ekspozimi i zgjatur ndaj lëndëve djegëse të ngurta nuk prek vetëm fëmijët, por edhe të rriturit me kalimin e kohës. Studimet epidemiologjike të kryera në vendet në zhvillim si Meksika, India dhe rajonet e Afrikës kanë regjistruar një incidencë më të lartë të sëmundjet kronike obstruktive të mushkërive (COPD) në gratë që kanë përdorur soba me biomasë për dekada pa ventilim adekuat.
Për më tepër, grimcat ndotëse të ajrit të brendshëm janë zbuluar se ndikojnë drejtpërdrejt në sistemin kardiovaskular, duke rritur rrezikun e sulmeve në zemër dhe komplikimeve të lidhura me presionin e gjakut tek gratë që vazhdimisht ekspozohen ndaj tymit në shtëpitë e tyre.
Zgjidhja: alternativa teknologjike dhe kuzhina të përmirësuara
Pavarësisht rreziqeve që lidhen me përdorimin e biomasës, ajo mbetet një nga burimet më të aksesueshme të energjisë për popullsinë më të varfër të botës. Çelësi, pra, nuk është domosdoshmërisht eliminimi i përdorimit të biomasës, por optimizimi i përdorimit të saj nëpërmjet teknologjive më të sigurta.
Ndër iniciativat më të dukshme janë programet e përmirësuara të kuzhinës që synojnë të zbusin ndikimin e tymit në mjedisin e brendshëm. Këto kuzhina janë krijuar për të siguruar një djegie më e plotë dhe, në mënyrë tipike, ato përfshijnë oxhaqe dhe kapuç që lejojnë tymin të largohet jashtë shtëpisë. Ai gjithashtu thekson përdorimin e teknologjive të reja si sobat Patsari në Meksikë, të cilat kanë reduktuar ndjeshëm ekspozimin ndaj ndotësve shtëpiak.
Opsione të tjera praktike që promovohen përfshijnë përdorimin e biogazit o gaz i lëngshëm i naftës (LPG), të dyja konsiderohen si lëndë djegëse shumë më të pastra se biomasa dhe të cilat gjithashtu ndihmojnë në reduktimin e rreziqeve të zjarreve aksidentale që lidhen me sobat rudimentare.
Rëndësia e arsimit dhe zbatimi i politikave
Për të trajtuar në mënyrë efektive rreziqet shëndetësore që lidhen me përdorimin e biomasës, është thelbësore të kombinohen zgjidhjet teknologjike me programet arsimore dhe politikat publike. Në komunitetet rurale dhe të margjinalizuara, ku përdorimi i druve të zjarrit dhe qymyrit është i rrënjosur thellë në zakone dhe tradita, futja e sobave dhe lëndëve djegëse alternative duhet të shoqërohet me fushata edukative që shpjegojnë përfitimet shëndetësore afatgjata.
Për më tepër, politikat që lehtësojnë aksesin në lëndë djegëse më të pastra si LPG ose biogazi, ose që promovojnë shpërndarjen e sobave të përmirësuara me kosto të përballueshme, do të jenë thelbësore për të siguruar një ndikim pozitiv dhe të qëndrueshëm. Sipas OBSH-së, deri në vitin 2030 do të ketë ende rreth 2100 miliardë njerëz që gatuajnë me biomasë, nëse nuk miratohen masa të forta politike. Kjo nënvizon urgjencën e avancimit të këtyre politikave.
Qasja në teknologji dhe lëndë djegëse më të sigurta jo vetëm që do të përmirësonte shumë shëndetin publik, por do të kishte gjithashtu një ndikim të rëndësishëm në luftën kundër ndryshimeve klimatike, duke reduktuar emetimet e metanit dhe blozës që kontribuojnë në ngrohjen globale.
Sigurimi që familjet në vendet e varfra mund të përdorin biomasën në mënyrë të sigurt dhe efikase do të reduktojë sëmundjet e frymëmarrjes, infeksionet tek fëmijët dhe problemet e zemrës, duke kontribuar në zhvillimin e qëndrueshëm dhe uljen e varfërisë energjetike.