Proteinat shtazore Ato luajnë një rol thelbësor në dietën tonë dhe, veçanërisht, në mirëmbajtjen dhe zhvillimin e indet muskulore. Megjithatë, prodhimi dhe konsumi në rritje i tij po gjenerojnë debate të rëndësishme në lidhje me qëndrueshmërinë dhe ndikimin mjedisor. Ky artikull trajton si implikimet ushqyese ashtu edhe ato ekologjike të konsumimit të proteinave shtazore dhe pse është e nevojshme të rishqyrtojmë zgjedhjet tona ushqimore në kontekstin e ndryshimeve klimatike.
Roli i proteinave në dietën tonë
Proteinat janë të nevojshme për funksionimin e trupit të njeriut. Përveç kësaj, atletët, njerëzit që duan të humbin peshë ose thjesht të mbajnë një mënyrë jetese të shëndetshme, priren të rrisin marrjen e proteinave. Megjithatë, një pjesë e madhe e këtyre proteinave, veçanërisht ato me origjinë shtazore, kanë një nivel të lartë kosto mjedisore.
Kjo rritje e konsumit shkon paralelisht me një problem demografik: vlerësohet se deri në vitin 2050, bota do të jetë shtëpia e 9,6 miliardë banorëve. Ruajtja e shkallës së prodhimit të proteinave shtazore për të përmbushur këtë kërkesë nuk është e zbatueshme nga pikëpamja ekologjike. Aktualisht, 70% e tokës së punueshme dhe 40% e drithërave janë të destinuara për prodhimin blegtoral.
Ndikimi mjedisor i prodhimit të proteinave shtazore
Një nga efektet më të habitshme të konsumimit të proteinave me origjinë shtazore është gjurmë uji. Sipas raporteve të UNESCO-s, prodhimi i një kilogram viçi, për shembull, kërkon deri në 15.000 litra ujë. Ky përdorim masiv i burimeve e bën të paqëndrueshme blegtorinë në shkallë të gjerë. Situata është edhe më e rëndë nëse kemi parasysh se një përqindje e madhe e atij uji është e destinuar për kultura që ushqejnë drejtpërdrejt kafshët në vend të njerëzve.
Përveç ujit, ju duhet burimet energjetike masive për të prodhuar mish. Për shembull, për të marrë një kilogram mish viçi, duhet të konsumohen deri në 7 kilogramë drithëra, gjë që rezulton në performancë të ulët energjetike. Në ciklin e tij jetësor, një ka mund të konsumojë deri në 1300 kg drithë përpara se të theret.
Nga pikëpamja e gazra serë, një rol vendimtar luan edhe blegtoria intensive. Kafshët ripërtypëse, si lopët dhe delet, janë përgjegjëse për çlirimin e metanit, një gaz serrë 25 herë më i fuqishëm se dioksidi i karbonit. Këto emetime e përkeqësojnë krizën klimatike, në të njëjtën kohë që prodhimi industrial i mishit përfaqëson 56-58% të emetimeve globale nga sektori ushqimor.
Krahasimi me proteinat bimore
Nisur nga kjo panoramë, kalimi drejt dietave bazuar në proteinat bimore. Proteinat bimore jo vetëm që kanë një ndikim shumë më të ulët mjedisor, por ato janë gjithashtu një alternativë më e qëndrueshme. Studimet e fundit, si ai i Universitetit të Oksfordit në 2018, tregojnë se zhvendosja drejt produkteve me bazë bimore mund të zvogëlojë efektet e mishit në klimë deri në 92%.
Për shembull, kultivimi i bizele të njoma o arra për konsum njerëzor ka një gjurmë mjedisore dukshëm më të ulët se blegtoria. Perimet kërkojnë më pak tokë dhe ujë dhe lëshojnë më pak gazra serë për çdo gram proteinë që ato ofrojnë.
Për më tepër, një studim në revistë Shkencë arriti në përfundimin se, për sa i përket emetimeve të gazeve serrë, produktet bimore kanë një ndikim dhjetë herë më të ulët se produktet shtazore. Prandaj, dietat me bazë bimore jo vetëm që janë më miqësore me mjedisin, por ofrojnë edhe përfitime shëndetësore.
Megjithatë, ndryshimi i të gjithë prodhimit blegtoral në kultura bimore nuk është një zgjidhje e thjeshtë. Ekspertë të tillë si Pablo Manzano, nga Qendra Baske për Ndryshimet Klimatike, theksojnë se blegtori ekstensive, bazuar në kullotje, luan një rol pozitiv në biodiversitetin dhe përdorimin e qëndrueshëm të territorit. Ndërsa blegtoria industriale ka një ndikim të lartë negativ, blegtoria ekstensive mund të jetë pjesë e një zgjidhjeje të integruar.
Zgjidhje dhe propozime për të zbutur ndikimin
Megjithëse zhvendosja drejt një sistemi ushqimor më të gjelbër është kompleks, ka disa iniciativat që synojnë të zbusin ndikimin mjedisor të prodhimit të proteinave shtazore. Një prej tyre është përmirësimi i menaxhimit të burimeve brenda fermave. Për shembull, është bërë përparim në konvertimi i ushqimit, e cila ka arritur që tani nevojitet më pak ushqim për të prodhuar të njëjtën sasi mishi ose produkte të prejardhura, të tilla si vezët.
Për më tepër, disa industri po prezantojnë biokarburanteve bërë nga nënproduktet shtazore, gjë që kontribuon në reduktimin e emetimeve globale të CO2 të krijuara në impiantet e përpunimit. Nga ana tjetër, një rol themelor luan edhe riciklimi i mbetjeve, duke i shndërruar mbetjet organike në bionaftë ose plehra.
Përveç kësaj, po zhvillohen alternativa që mund të ndryshojnë lojën, si p.sh mish i kultivuar dhe fermentimi i saktë. Këto përparime teknologjike mund të ofrojnë proteina me të njëjtin profil ushqyes si proteinat shtazore, por me një ndikim më të ulët mjedisor.
Ndërsa popullsia e botës vazhdon të rritet, çështja e ndikimit mjedisor të proteinave shtazore bëhet më urgjente. Është jetike për të gjetur një ekuilibër midis plotësimit të kërkesës për ushqim dhe mbrojtjes së burimeve natyrore të planetit. Reduktimi i konsumit të mishit në vendet ku është i lartë dhe promovimi i prodhimit të qëndrueshëm blegtoral janë hapa themelorë drejt një zgjidhjeje.