Biomasa, e përbërë nga lëndë organike që rrjedh nga bimët dhe mbetjet pyjore, është një nga burimet më premtuese të energjisë së rinovueshme. Kjo lloj energjie ka fituar rëndësi falë aftësisë së saj për të reduktuar ndikimin mjedisor, duke përfituar nga burimet që, të menaxhuara siç duhet, mund të gjenerojnë energji pa cenuar shëndetin e ekosistemeve.
Që shfrytëzimi i biomasës të jetë vërtet i qëndrueshëm, është thelbësore të zbatohet një menaxhim adekuat i pyjeve. Kjo përfshin prerjen selektive të pemëve, respektimin e cikleve natyrore dhe sigurimin e rikuperimit të tokave pyjore. Pa një strategji të qëndrueshme, biomasa, në vend që të shërbejë si zgjidhje për krizën e energjisë dhe klimës, mund të bëhet një faktor kontribues në degradimin e mjedisit.
Shfrytëzimi i pyjeve
Sot, pyjet, si çdo burim tjetër i dobishëm natyror, janë shpesh objekt i shfrytëzimit ekonomik për qëllime energjetike. Zbatimi i menaxhimit korrekt të pyjeve mund të shmangë shpyllëzimin global, duke përdorur biomasën si burim energjie dhe duke reduktuar varësinë nga lëndët djegëse fosile. Që ky menaxhim të jetë plotësisht efikas, duhet të merren parasysh disa aspekte kryesore:
- Prerje selektive: Nxjerrja e kontrolluar e pemëve të pjekura, duke lënë kohë të mjaftueshme për rigjenerimin e pyjeve.
- Mozaik i ndërprerë: Krijimi i mozaikëve në peizazh shmang sipërfaqet e mëdha homogjene, duke rritur biodiversitetin dhe duke ulur rrezikun e zjarreve.
- Ripyllëzimi: Mbjellja e pemëve të reja gjeneron një cikël të qëndrueshëm të biomasës.
Një shembull i suksesshëm i këtij lloji të menaxhimit të qëndrueshëm është realizuar në Peru, ku po zbatohen programe ripyllëzimi për qëllime energjetike. Këto programe sigurojnë prodhim të qëndrueshëm të biomasës, me rimbjellje që lejon një cikël prodhimi afatgjatë. Megjithatë, ky menaxhim kërkon planifikim të detajuar. Në vendet në zhvillim, ku burimet pyjore shfrytëzohen pa kontroll adekuat, rreziku i mbishfrytëzimit dhe si pasojë e degradimit të ekosistemeve natyrore është i lartë.
Panorama në Spanjë
Në Spanjë, situata është e kundërta. Gjatë 100 viteve të fundit, për shkak të migrimit të popullsisë nga zonat rurale drejt qyteteve të mëdha, masa pyjore është rritur ndjeshëm. Eksodi rural ka lënë sipërfaqe të mëdha pyjore pa shfrytëzim të drejtpërdrejtë, gjë që ka lejuar rigjenerimin e bimësisë në mënyrë natyrale. Megjithatë, për të parandaluar që ky rigjenerim të çojë në braktisje që rrit rrezikun e zjarreve në pyje, autoritetet kanë zbatuar masa të tilla si prerja dhe pastrimi selektiv i pyjeve, të cilat lejojnë edhe prodhimin e biomasës.
Një nga burimet kryesore të biomasës në Spanjë janë copat e drurit të përdorura në kaldaja me pelet. Pasi të përpunohen, mbetjet e kësaj lënde mund të kthehen në pyll për të ndihmuar në rigjenerimin e tokës. Në këtë mënyrë, jo vetëm që përfitohet energji e rinovueshme, por gjithashtu mbron tokat nga erozioni dhe kontribuon në ciklin natyror të lëndëve ushqyese.
Ndikimi në shkallë globale
Në shkallë globale, menaxhimi i saktë i biomasës pyjore është dëshmuar të jetë një mjet efektiv për të luftuar shpyllëzimin. Këtë e dëshmojnë raportet e fundit: ndërkohë që 125 milionë hektarë pyje natyrore janë humbur në dekadat e fundit, plantacionet pyjore janë rritur me më shumë se 30 milionë hektarë. Kjo do të thotë se, pavarësisht presionit mbi pyjet, plantacionet e kontrolluara po luajnë një rol themelor në kompensim.
Në nivel institucional, organizatat ndërkombëtare si OKB-ja dhe marrëveshje të tilla si Protokolli i Kiotos kanë zbatuar mekanizma dhe politika që favorizojnë kompensimin ekonomik për vendet që menaxhojnë në mënyrë të qëndrueshme pyjet e tyre. Kjo ka reduktuar prerjet pa kriter në disa rajone dhe ka lejuar zbatimin e programeve të ripyllëzimit.
Megjithatë, mbetet punë për t'u bërë për t'u siguruar që këto programe të zhvillohen në të gjitha rajonet, veçanërisht në ato vende më pak të zhvilluara ku burimet pyjore janë një nga burimet kryesore të të ardhurave për popullsinë vendase. Pa menaxhimin e duhur, shfrytëzimi i biomasës pyjore në këto zona mund të ketë pasoja negative për biodiversitetin e tyre dhe qëndrueshmërinë afatgjatë.
Certifikatat dhe standardet ndërkombëtare
Për të siguruar qëndrueshmëri në menaxhimin e pyjeve, gjatë viteve janë zhvilluar disa certifikime ndërkombëtare. Më të njohurat në nivel global janë çertifikatat PEFC (Programi për miratimin e certifikimit të pyjeve) dhe FSC (Forest Stewardship Council). Të dyja organizatat janë përgjegjëse për sigurimin e menaxhimit të qëndrueshëm të pyjeve, duke vlerësuar si origjinën e biomasës ashtu edhe gjurmueshmërinë e zinxhirit të ruajtjes së produkteve.
- PEFC: Fokusi i tij është në ruajtjen e mjedisit, përmirësimin e produktivitetit dhe promovimin e zhvillimit socio-ekonomik në zonat rurale.
- FSC: Promovon menaxhimin e pyjeve me përgjegjësi mjedisore, ekonomikisht të qëndrueshme dhe me përfitim social.
Në fushën e biomasës, certifikata SURE, e zhvilluar nga Bioenergy Europe dhe REDcert, është vendosur si një standard për të siguruar qëndrueshmërinë e biomasës së përdorur në prodhimin e bioenergjisë. Kjo certifikatë siguron përputhshmëri me rregulloret evropiane, veçanërisht në fushën e bujqësisë dhe pylltarisë.
Sfidat e menaxhimit të qëndrueshëm të biomasës pyjore
Pavarësisht avantazheve të tij, menaxhimi i biomasës pyjore sjell disa sfida. Një nga problemet kryesore qëndron në logjistikën dhe kostot që lidhen me grumbullimin, përpunimin dhe transportin e biomasës, të cilat mund të jenë të larta, veçanërisht në zonat gjeografikisht të shpërndara.
Për më tepër, efikasiteti i shndërrimit të biomasës në energji ndryshon në varësi të teknologjisë së përdorur. Teknologjitë moderne, si gazifikimi dhe prodhimi i peletit të drurit, rrisin ndjeshëm efikasitetin dhe reduktojnë emetimet, por kërkojnë investime të konsiderueshme në infrastrukturë.
Së fundi, menaxhimi i pyjeve duhet të planifikohet me kujdes për të siguruar që praktikat të tilla si prerja pa kriter ose mbishfrytëzimi i zonave të shmangen, të cilat mund të çojnë në degradim të tokës, humbje të biodiversitetit dhe ndikime të tjera negative mjedisore.
Biomasa pyjore përfaqëson një përgjigje të qëndrueshme për shumë nga sfidat energjetike me të cilat përballemi sot. Nëse menaxhohet siç duhet, ai kontribuon si në zbutjen e ndryshimeve klimatike ashtu edhe në zhvillimin e një ekonomie të fortë rurale. Për të arritur këtë, është thelbësore të vazhdohet mbështetja e certifikimeve mjedisore, të përmirësohet efikasiteti i teknologjive dhe të garantohet zbatimi i politikave që parandalojnë abuzimet në përdorimin e burimeve natyrore.