Pak nga pak shumë vende po shtojnë burimet përkatëse të tyre energji e rinovueshme dhe po mbulojnë një përqindje më të madhe të energjisë botërore që kërkohet nga të gjithë qytetarët. Në këtë mënyrë, energjia jo e rinovueshme mund të zëvendësohet me energji që vjen drejtpërdrejt nga natyra, si energjia diellore, era, gjeotermale ose hidroelektrike, të cilat janë të gjitha kyçe për reduktimin e varësisë nga lëndët djegëse fosile.
Rritja e vazhdueshme në adoptimin e këtyre burimeve ka rezultuar në përqindjen e energjisë së rinovueshme në kërkesën globale për energji që të arrijë në 2023% deri në vitin 30, një moment historik i rëndësishëm që pasqyron përpjekjet globale në tranzicionin energjetik. Megjithatë, ka ende shumë punë për të bërë, pasi qëllimi i Kapaciteti i trefishtë i energjisë së rinovueshme deri në vitin 2030 mbetet pezull, sipas të dhënave nga raporti i fundit i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë.
Sfidat e tranzicionit të energjisë
Ritmi i prodhimi i energjisë së rinovueshme Nuk është e njëjtë në të gjitha vendet, gjë që është një sfidë për një tranzicion të barabartë. Ndërsa kombe të tilla si Kina dhe Shtetet e Bashkuara kryesojnë adoptimin, rajone të tjera si Afrika sapo kanë filluar të rrisin kapacitetin e tyre, duke kontribuar vetëm me 4,6% të rritjes globale të energjisë së rinovueshme. Në të kundërt, Azia, e udhëhequr nga Kina, kontribuon me 69% të kapacitetit global të rinovueshëm të shtuar në 2023. Ky çekuilibër nxjerr në pah urgjencën e investimeve në infrastrukturën energjetike për vendet në zhvillim.
Përveç kësaj, dallimet teknologjike midis rajoneve gjithashtu luajnë një rol. Energjia diellore është bërë teknologjia dominuese, duke zënë 73% të rritjes së energjisë së rinovueshme vitin e fundit. Ndërkohë, vendet me më pak burime varen nga hidrocentralet, rritja e të cilave është kufizuar nga thatësirat dhe ndryshimet klimatike.
Kërkesa në rritje globale e vë në provë energjinë e rinovueshme
Një variabël tjetër i rëndësishëm për t'u marrë parasysh është rritja e vazhdueshme e kërkesës globale për energji, e cila do të rritet me rreth 4% në 2024 dhe 2025, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë. Kjo rritje është kryesisht për shkak të rritjes ekonomike globale, valëve të të nxehtit dhe adoptimit masiv të teknologjive të tilla si automjetet elektrike.
Kjo kërkesë në rritje po nxit më tej zgjerimin e burimeve të pastra. Deri në vitin 2025, pritet që energjitë e rinovueshme mbulojnë 35% të kërkesës globale për energji elektrike. Në fakt, për herë të parë në histori, energjia elektrike e prodhuar nga këto burime do të kalojë atë të qymyrit, duke konsoliduar një ndryshim paradigme në sektorin e energjisë.
Megjithatë, ky përparim nuk është pa komplikime. Në vende të tilla si Kina dhe Meksika, thatësirat kanë ndikuar në prodhimin hidroelektrik, duke detyruar një rritje të përdorimit të lëndëve djegëse fosile. Kjo, nga ana tjetër, shkaktoi një rritje të lehtë të emetimeve të energjisë në vitin 2023, gjë që tregon se tranzicioni i energjisë duhet të jetë i balancuar dhe elastik përballë fenomeneve klimatike.
Energjia diellore dhe e erës: Rritja e burimeve të rinovueshme mbizotëron
Sa i përket energjive të rinovueshme si dielli dhe era, të dyja kanë luajtur një rol të madh në tranzicionin global të energjisë. Vetëm në vitin 2023, energjia diellore fotovoltaike ishte përgjegjëse për 24% të rritjes globale të prodhimit të energjisë elektrike, ndërsa era përfaqësonte 17%. Kjo do të thotë se midis të dy teknologjive ata gjeneruan rreth 12% të energjisë elektrike globale.
Rritja e energjisë diellore, në veçanti, nuk është vetëm për shkak të kostos së saj konkurruese, por edhe të aftësisë për të shkallëzuar që ofrojnë instalimet fotovoltaike. Vende të tilla si Kina, India dhe Shtetet e Bashkuara janë vendosur si liderë në instalimin e impianteve të reja. Deri në vitin 2030, energjia diellore pritet të përbëjë deri në 80% të kapacitetit të shtuar të burimeve të rinovueshme, ndërsa era gjithashtu do të arrijë me dyfishimin e ritmeve të zgjerimit në krahasim me vitet e mëparshme.
Në Evropë, energjia diellore dhe e erës kanë luajtur gjithashtu një rol themelor në zëvendësimin e varësisë nga burimet fosile, veçanërisht pas krizës energjetike të shkaktuar nga pushtimi rus në Ukrainë. Vende të tilla si Spanja, Holanda dhe Gjermania udhëheqin rajonin në adoptimin e këtyre teknologjive, gjë që përforcon angazhimin e tyre ndaj objektivave të Marrëveshjes së Parisit.
Perspektiva afatgjata dhe sfida të reja
Deri në vitin 2050, kërkesa globale për energji elektrike do të dyfishohet, për shkak të elektrifikimit të transportit, industrisë dhe zhvillimit ekonomik global. Në këtë proces, vlerësohet se 90% e energjisë elektrike do të vijë nga burime jofosile, duke konsoliduar energjinë e rinovueshme si shtyllën themelore të sistemit energjetik global.
Megjithatë, arritja në atë fazë kërkon tejkalimin e sfidave të rëndësishme teknike dhe ekonomike. Rritja e fleksibilitetit të rrjeteve të energjisë elektrike për të absorbuar prodhimin e ndryshueshëm të energjisë diellore dhe të erës do të jetë thelbësore. Do të jetë gjithashtu e nevojshme të ndërtohet një infrastrukturë e re për të ruajtur energjinë e tepërt dhe për të përmirësuar aftësinë për t'iu përgjigjur kërkesave të luhatshme për energji elektrike.
Zhvillimi i teknologjive të ruajtjes së energjisë, të tilla si bateritë me jetëgjatësi, dhe integrimi i sistemeve të inteligjencës artificiale në menaxhimin e rrjetit do të jenë faktorët kryesorë në këtë transformim. Në nivel qeveritar, pritet një rritje e bashkëpunimit ndërkombëtar dhe përpjekjeve për të ulur kostot financiare për vendet në zhvillim, ekonomitë e të cilave ende varen kryesisht nga energjia bërthamore dhe lëndët djegëse fosile.
Në vitet në vijim, PV diellore dhe era do të shërbejnë si mjete kritike për zbutjen e efekteve të ndryshimeve klimatike dhe miratimi i tyre do të përshpejtohet më tej nëse qeveritë promovojnë politika dhe rregullore mbështetëse që lehtësojnë integrimin e tyre të sigurt dhe efikas në sistemet kombëtare të energjisë.
Tranzicioni në energjinë e rinovueshme është duke u zhvilluar. Ndërsa më shumë vende përputhen me angazhimet ndërkombëtare për të reduktuar emetimet, bota do të shkojë drejt një sistemi energjetik më pak të varur nga lëndët djegëse fosile dhe më të përshtatur me nevojat e një të ardhmeje ekologjike dhe të qëndrueshme.