Gjatë dekadave të fundit janë kryer studime të shumta mbi shkëmbimin e gazeve serrë ndërmjet atmosferës dhe biosferës. Nga këto gazra, dioksidi i karbonit (CO2) është më i studiuari, duke pasur parasysh rritjen e vazhdueshme të atmosferës dhe kontributin e tij në rritjen e temperaturës globale.
Një e treta e emetimeve të CO2 të shkaktuara nga aktivitetet njerëzore absorbohet nga ekosistemet tokësore. Ekosistemet si pyjet, ligatinat dhe xhunglat luajnë një rol vendimtar në këtë përthithje. Megjithatë, ajo që shpesh kalon pa u vënë re është se shkretëtira dhe tundra Ato janë gjithashtu të rëndësishme në këtë proces, megjithëse në një mënyrë tjetër.
Roli i rajoneve të thata në ciklin e karbonit
Rajonet e thata, si shkretëtira, tradicionalisht janë injoruar në lidhje me rolin e tyre në ciklin e karbonit. Kjo sepse, krahasuar me ekosistemet e tjera, aktiviteti i tij biologjik është shumë më i ulët. Megjithatë, studimet e fundit kanë treguar se këto ekosisteme luajnë një rol vendimtar në ekuilibrin global të karbonit, dhe jo vetëm duke thithur CO2. Hulumtimi i udhëhequr nga Këshilli i Lartë për Kërkime Shkencore (CSIC) kanë zbuluar se Emetimet e CO2 në zonat e thata mund të shkaktohen nga era, përmes një procesi të quajtur 'ajrosje nëntokësore'.
Ky fenomen ndodh kur ajri i ngarkuar me CO2 të bllokuar në nëntokë, derdhet në atmosferë për shkak të turbulencave atmosferike të shkaktuara nga era. Ky proces është veçanërisht intensiv gjatë stinës së thatë në vendet me lagështi të ulët të tokës. Emetimet e CO2 të këtij lloji në ekosistemet e thata janë nënvlerësuar gjerësisht dhe kërkimet aktuale tregojnë se ato mund të kontribuojnë shumë në rritjen e gazeve serrë.
Vendi eksperimental në Cabo de Gata
Një nga studimet më të rëndësishme mbi ventilimin nëntokësor është kryer në një pyll espartal gjysmë të thatë në Parkun Natyror Cabo de Gata-Níjar, Almeria. Ky vend u zgjodh për shkak të kushteve ekstreme të thata dhe aktivitetit të ulët biologjik, duke e bërë atë një pikë referimi ideale për matjen e emetimeve të CO2 në klimat e thata. Për gjashtë vjet, midis 2009 dhe 2015, studiuesit matën nivelet e dioksidit të karbonit në tokë dhe atmosferë.
Rezultatet treguan se, në kushte me erë dhe më të thatë, emetimet e konsiderueshme të CO2 ndodhin nga toka në atmosferë, duke ndryshuar ekuilibrin e karbonit. Në fakt, u vu re se në momente të caktuara CO2 i bllokuar nën tokë lëshohet në sasi të mëdha, duke formuar një rrjedhë shtesë emetimesh.
Cenueshmëria e karbonit të ruajtur në tokat e thata
Sipas studimeve të fundit, Karboni organik i ruajtur në tokat e thata është shumë më i prekshëm sesa mendohej më parë. Mineralet e tokës pritej të vepronin si mburoja mbrojtëse për të parandaluar çlirimin e këtij karboni. Megjithatë, hulumtimi i Institutit të Shkencave Agrare (ICA) të CSIC ka zbuluar se mineralet e pranishme në këto zona nuk janë aq efektive sa mendohej. Si rezultat, rritja e thatësisë dhe temperaturave për shkak të ndryshimeve klimatike po shkaktojnë humbje të papritura të karbonit në këto ekosisteme.
Këto humbje të karbonit kanë një ndikim të dyfishtë. Nga njëra anë, ato lëshojnë më shumë CO2 në atmosferë, gjë që kontribuon në ngrohjen globale. Nga ana tjetër, kjo humbje ndikon drejtpërdrejt edhe në biodiversitetin dhe pjellorinë e tokës në zonat e thata, pasi karboni organik është thelbësor për këto ekosisteme.
Ndikimi i ndryshimeve klimatike në zonat e thata
Ndryshimet klimatike po prekin seriozisht ekosistemet e thata dhe gjysmë të thata. Projeksionet e shtimi i thatësirave dhe zgjerimi i zonave të thata mund të rrisë ndjeshëm fenomenin e ajrimit nëntokësor, me të cilin këto zona mund të kalojnë nga të qenit zhytës karboni në emetues neto të CO2.
Një studim nga Universiteti i Shkencës dhe Teknologjisë Mbreti Abdullah vlerëson se kjo situatë mund të ndryshojë plotësisht bilancin global të karbonit. Nëse nuk merren masa për të zbutur efektet e ndryshimeve klimatike, ekosistemet e thata mund të përshpejtojnë procesin e ngrohjes globale, duke kontribuar në sasi të konsiderueshme të CO2 shtesë në atmosferë.
Për më tepër, në këto zona ku lagështia e tokës është më pak se 30%, era dhe mungesa e bimësisë lehtësojnë ikjen e CO2 të bllokuar në nëntokë. Kjo sugjeron që parashikimet klimatike për dekadat e ardhshme mund të përkeqësojnë situatën në zonat e thata, duke rritur emetimet e CO2 në nivel global.
Nga ana tjetër, disa studime sugjerojnë se zonat e thata mund të kapin më shumë CO2 nga sa mendohej më parë nëse do të "gjelbëroheshin". Bimët e përshtatura në mjedise të thata, së bashku me mikroorganizma të caktuar të tokës, mund të jenë çelësi për rivendosjen e aftësive të thithjes së karbonit në këto zona.
Në përmbledhje, megjithëse zonat e thata janë anashkaluar në studimet e ciklit të karbonit, kërkimet e fundit nxjerrin në pah rëndësinë dhe kompleksitetin e tyre të madh. Rritja e emetimeve të CO2 për shkak të ventilimit nëntokësor dhe cenueshmërisë së karbonit të depozituar i bëjnë këto rajone një fokus të domosdoshëm të vëmendjes në kontekstin e ndryshimeve klimatike.