Sot, të flasësh për dekarbonizimin e energjisë është si të flasësh për një nga transformimet më të rëndësishme me të cilat përballet shoqëria moderne. Urgjenca për të frenuar ndryshimet klimatike dhe për të zvogëluar emetimet e dëmshme e ka bërë tranzicionin energjetik një domosdoshmëri të pashmangshme, si për institucionet publike ashtu edhe për komunitetin e biznesit dhe qytetarët. Çfarë përfshin dekarbonizimi i sistemit energjetik? dhe mënyra se si na ndikon mund të bëjë ndryshimin midis përshtatjes me sukses ndaj paradigmës së re ose mbetjes prapa në kontekstin global.
Ky udhëzues i detajuar do t'ju ndihmojë të kuptoni, hap pas hapi, bazat, sfidat, përfitimet dhe mundësitë e dekarbonizimit të energjisë. si dhe kornizat, politikat dhe mjetet kryesore strategjike të disponueshme në Spanjë dhe në nivel ndërkombëtar. Është hartuar në mënyrë që kushdo, pavarësisht nga formimi i tij teknik, të mund të gjejë përgjigje të dobishme dhe të azhurnuara rreth njërit prej proceseve kryesore për të ardhmen e planetit.
Çfarë është dekarbonizimi i energjisë dhe pse është thelbësor sot?
Dekarbonizimi i energjisë është procesi i reduktimit drastik dhe përfundimisht eliminimit të emetimeve të dioksidit të karbonit (CO2) dhe gazeve të tjera serrë. të gjeneruara nga prodhimi dhe përdorimi i energjisë, kryesisht nëpërmjet zëvendësimit të lëndëve djegëse fosile tradicionale me burime të rinovueshme si dielli, era, energjia hidroelektrike, biomasa ose vektorë të rinj energjie si hidrogjeni i rinovueshëm. Ky tranzicion është thelbësor për të arritur qëllimet e Marrëveshjes së Parisit dhe për të kufizuar ngrohjen globale në nivele të sigurta., duke shmangur efektet më shkatërruese të ndryshimeve klimatike.
Sektori i energjisë është përgjegjës për një pjesë të madhe të emetimeve globale, Meqenëse jemi varur nga burime të tilla si nafta, qymyri dhe gazi natyror për më shumë se një shekull, Evropa, në Marrëveshjen e saj të Gjelbër, dhe shumë vende të tjera kanë vendosur qëllimin e arritjes së neutralitetit klimatik deri në vitin 2050, gjë që përfshin një ndryshim rrënjësor në mënyrën se si prodhojmë, shpërndajmë dhe konsumojmë energji.
Elementet kryesore në tranzicionin energjetik
Kalimi në një sistem energjie me karbon të ulët përfshin transformimin e ekonomisë dhe shoqërisë në nivele të shumëfishta. Spanja, në veçanti, ka miratuar një Kornizë Strategjike për Energjinë dhe Klimën që nga viti 2019 që ndikon në disa aspekte thelbësore:
- Ligji për ndryshimet klimatike dhe tranzicionin e energjisëofron një kuadër rregullator dhe ligjor për masat që janë tashmë në proces dhe udhëzon transformimin deri në vitin 2050. Është busulla ligjore për dekarbonizimin kombëtar.
- Plani Kombëtar i Energjisë dhe Klimës (PNIEC) 2023-2030përcakton objektiva për uljen e emetimeve, depërtimin e energjisë së rinovueshme dhe efikasitetin e energjisë, me objektiva të qarta për dekadën e ardhshme.
- Plani Kombëtar i Përshtatjes ndaj Ndryshimeve Klimatike (PNACC) 2021-2030artikulon përgjigjet e nevojshme për të minimizuar dëmet dhe për të rritur qëndrueshmërinë ndaj efekteve aktuale dhe të ardhshme të ndryshimeve klimatike.
- Strategjia e Tranzicionit të Drejtësiguron që transformimi të mos lërë pas grupet ose territoret më vulnerabël që historikisht varen nga industria e lëndëve djegëse fosile.
- Strategjia Afatgjatë e Dekarbonizimit (LTS 2050)përcakton rrugën për uljen e emetimeve me 90% deri në vitin 2050 krahasuar me nivelet e vitit 1990, me rezervuarë natyrorë të aftë për të thithur pjesën e mbetur.
Përveç kësaj, Spanja ka plane specifike sektoriale për vetëkonsum, hidrogjen të rinovueshëm, biogaz, energji detare, ruajtje ose menaxhim të lëndëve të para, si dhe instrumente ekonomike si Plani i Rimëkëmbjes, Transformimit dhe Rezistencës (PRTR) dhe projekte strategjike si PERTE ERHA, të cilat mobilizojnë miliarda për investime të gjelbra.
Si kryhet dekarbonizimi i energjisë?
Dekarbonizimi nuk është një projekt i vetëm, por një sërë veprimesh të koordinuara në prodhim, konsum dhe rregullim:
- Zgjerimi i përshpejtuar i energjive të rinovueshme: Integrimi masiv i teknologjive diellore, të erës, hidraulike dhe të biomasës lejon zëvendësimin e gjenerimit të karburanteve fosile në përzierjen e energjisë.
- Rritja e efikasitetit të energjisë: Nga rinovimet e ndërtesave deri te modernizimi i proceseve industriale, qëllimi është të konsumojmë më pak dhe më mirë.
- Elektrifikimi i sektorëve kryesorë: Transporti (automjetet elektrike dhe infrastruktura e karikimit), kondicionimi i ajrit, industria etj., po migrojnë nga lëndët djegëse fosile në energjinë elektrike të rinovueshme.
- Zhvillimi i vektorëve të rinj të energjisë: Hidrogjeni dhe biometani i rinovueshëm po shfaqen si zgjidhje për sektorët që janë të vështirë për t'u elektrizuar dhe për ruajtjen në shkallë të gjerë.
- Dixhitalizimi dhe rrjetet inteligjente: Ato lejojnë që ndryshueshmëria e burimeve të rinovueshme të menaxhohet dhe ofrojnë stabilitet dhe siguri për sistemin.
- Promovimi i ekonomisë rrethore: Ripërdorimi dhe riciklimi i materialeve minimizon nxjerrjen e burimeve të reja dhe gjurmën mjedisore.
Secila prej këtyre shtyllave kërkon investime të konsiderueshme, përshtatje teknologjike dhe ndryshime kulturore., si nga bizneset dhe konsumatorët, ashtu edhe nga administratat publike.
Kush preket nga dekarbonizimi?
E gjithë shoqëria merr pjesë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, në tranzicionin energjetik:
- Kompanitë e energjisë: Ata duhet të rishikojnë portofolet e tyre, të investojnë në teknologji të pastra dhe të përshtasin modelet e tyre të biznesit.
- Sektori i industrisë dhe shërbimeve: Ata përballen me nevojën për të modernizuar proceset, për të adoptuar burime të rinovueshme dhe për të përmirësuar efikasitetin e tyre.
- Konsumatorët vendas: nga ndryshimet në zakonet e konsumatorëve deri te angazhimi për vetëkonsum fotovoltaik, lëvizshmërinë elektrike ose rinovimin e shtëpive me efikasitet energjetik.
- Sektori publik dhe qeveritë: Ata krijojnë politika, stimuj tatimorë dhe rregullore që inkurajojnë ose penalizojnë praktika të caktuara.
- Komunitetet dhe territoret lokale: Sidomos ato zona që varen më shumë nga qymyri ose lëndët djegëse fosile duhet të mbështeten në këtë proces për të shmangur ndikimet negative sociale.
- Sektori i transportit dhe lëvizshmërisë: të migrojnë drejt automjeteve të pastra, duke promovuar transportin efikas kolektiv dhe urban.
Në fund të fundit, dekarbonizimi është një proces kolektiv, ku veprimi i koordinuar shumëfishon përfitimet dhe ndihmon në shmangien e fërkimeve dhe pabarazive.
Sfidat dhe pengesat kryesore ndaj dekarbonizimit
Rruga drejt një ekonomie me karbon të ulët është e mbushur me sfida që kërkojnë zgjidhje inovative dhe konsensuale:
- Kostot ekonomike dhe financimi: Pavarësisht kostos më të ulët të energjisë së rinovueshme, investimi fillestar mbetet i konsiderueshëm dhe shumë projekte kërkojnë ndihmë, kredi dhe partneritete publik-privat.
- Energji e rinovueshme me ndërprerje: Prodhimi i energjisë diellore dhe të erës është i ndryshueshëm dhe kërkon sisteme të përparuara të magazinimit dhe rrjete inteligjente për të siguruar një furnizim të vazhdueshëm dhe të ekuilibruar.
- Rezistenca sociale dhe politike: Interesat e fshehta, mungesa e informacionit dhe rreziqet e perceptuara mund të vonojnë miratimin e teknologjive ose politikave të reja revolucionare.
- Zhvillimi teknologjik: Disa zgjidhje, të tilla si hidrogjeni i rinovueshëm në shkallë të gjerë ose ruajtja masive, ende duhet të përparojnë në pjekuri dhe kosto.
- Punësimi dhe tranzicioni i drejtë: Ne duhet të garantojmë alternativa pune dhe trajnim për punëtorët në sektorët në rënie, siç janë qymyri ose automobilat konvencionalë.
Kapërcimi i këtyre sfidave është i mundur përmes një kombinimi të rregullimit, investimeve, inovacionit teknologjik dhe fushatave të ndërgjegjësimit shoqëror. Bashkëpunimi ndërkombëtar dhe shkëmbimi i praktikave më të mira luajnë gjithashtu një rol thelbësor.
Konteksti rregullator dhe strategjik në Spanjë
Spanja ka zhvilluar një arkitekturë të fortë ligjore dhe strategjike për të udhëhequr tranzicionin energjetik:
- Strategjia Afatgjatë e Dekarbonizimit (LTS 2050): Ai përcakton rrugën për uljen e emetimeve të gazrave serrë me 90% deri në vitin 2050 krahasuar me nivelet e vitit 1990 (nga 334 MtCO2eq në vitin 2018 në 29 MtCO2eq në vitin 2050). 10% e mbetur do të absorbohet nga rezervuarë natyrorë siç janë pyjet dhe ligatinat e restauruara.
- Ndërlidhja me Bashkimin Evropian: Spanja përputhet me ambicien e Evropës për të ulur emetimet me të paktën 55% deri në vitin 2030 dhe për të arritur neutralitetin klimatik deri në vitin 2050.
- Ai përfshin masa për të shumëfishuar elektrifikimin e kërkesës, për të zgjeruar vetëkonsumin, burimet e rinovueshme të energjisë dhe efikasitetin e energjisë, dhe transformojnë sektorë të tillë si industria, ndërtimi, transporti dhe bujqësia.
- Instrumente ekonomike si PRTR dhe PERTE të ndryshme (Projektet Strategjike për Rimëkëmbjen dhe Transformimin Ekonomik): Ato mobilizojnë investime dhe stimuj të drejtpërdrejtë për inovacion dhe krijim të vendeve të punës të gjelbra.
Ndikimet ekonomike, sociale dhe mjedisore të dekarbonizimit
Dekarbonizimi i energjisë ka ndikime përtej reduktimit të emetimeve:
- Konkurrueshmëria ekonomike: Ulja e varësisë nga lëndët djegëse fosile dhe investimi në teknologjitë vendase (diellore, e erës, magazinimi, hidrogjeni i gjelbër) forcon lidershipin industrial, duke mundësuar një kursim të vlerësuar deri në 344.000 miliardë euro në importet e energjisë deri në vitin 2050.
- Rritja dhe punësimi: Strategjia parashikon krijimin e rreth 300.000 vendeve të reja të punës çdo vit dhe një rritje të qëndrueshme të punësimit prej 1,6% krahasuar me skenarët pa dekarbonizim.
- Shëndetësia dhe mirëqenia sociale: Ulja e ndotjes së ajrit zvogëlon sëmundjet e frymëmarrjes dhe kardiovaskulare, me një ulje të parashikuar të vdekjeve të parakohshme prej më shumë se 60% deri në vitin 2050.
- Siguria energjetike: Ne do të kalojmë nga importimi i 73% të energjisë sonë në vitin 2018 në 13% në vitin 2050, duke forcuar autonominë dhe qëndrueshmërinë tonë përballë krizave ndërkombëtare.
- Mbrojtja e ekosistemit: Rivendosja e habitateve natyrore dhe ulja e emetimeve përmirësojnë biodiversitetin dhe menaxhimin e burimeve ujore dhe tokësore.
Dekarbonizimi mund të shkëpusë rritjen ekonomike nga konsumin e energjisë, duke bërë të mundur gjenerimin e më shumë pasurisë me më pak energji dhe më pak ndikim mjedisor.
Politikat publike dhe thirrjet për të promovuar dekarbonizimin
Mbështetja institucionale është çelësi për përshpejtimin e tranzicionit dhe mishërohet në programe dhe ndihma të ndryshme:
- PERTE ERHA: Më shumë se 4.000 miliardë euro në thirrje për vetëkonsum, biogaz, hidrogjen të gjelbër, ruajtje dhe forcim të rrjetit elektrik.
- PERTE VEC: Ai stimulon industrinë e automjeteve elektrike dhe infrastrukturën e saj me një ndihmë deri në 200 milionë euro.
- Transmetimet: financon bashkëpunime midis kompanive dhe qendrave kërkimore në teknologjitë e reja të energjisë së pastër.
- PERTE për Dekarbonizim: synon të transformojë industritë përmes inovacionit të proceseve dhe reduktimit të gjurmës së karbonit.
- PRTR: ndan gati 40% të investimeve të saj për tranzicionin ekologjik, dixhitalizimin dhe kohezionin social.
Fushat sektoriale: transformimi i energjisë, industria, transporti, ndërtimi dhe bujqësia
Dekarbonizimi përshtatet me specifikat e secilit sektor për të siguruar një tranzicion efektiv:
Sektori elektrik
Është motori kryesor, ku deri në vitin 2050, 97% e konsumit përfundimtar do të jetë i rinovueshëm dhe sektori do të jetë plotësisht pa emetime deri në mesin e shekullit. Menaxhimi i magazinimit dhe dixhitalizimi janë thelbësorë për të siguruar stabilitetin e sistemit.
Lëvizshmëria dhe transporti
Lëvizshmëria e së ardhmes do të bazohet në energjinë e rinovueshme: Të paktën 79% e energjisë së transportit pritet të jetë e rinovueshme deri në vitin 2050, nëpërmjet elektrifikimit, biogazit, hidrogjenit të rinovueshëm dhe planifikimit urban inteligjent. Vlerësohet një ulje prej më shumë se 98% e emetimeve aktuale.
Industri
Sfida në industri është e lartë, Megjithatë, parashikohet një ulje prej 90% e emetimeve, me fokus në efikasitet, elektrifikim, përdorimin e lëndëve të para alternative dhe hidrogjen. Ekonomia rrethore dhe kapja e karbonit do të jenë një pjesë thelbësore e strategjisë, të mbështetura nga politikat e Kërkim-Zhvillimit dhe Inovacionit.
Ndërtimi
Deri në vitin 2050, ndërtesat do të jenë efikase në energji dhe pa emetime, me një rinovim tërësor të shtëpive ekzistuese dhe ndërtime të reja, pothuajse me zero energji. Shumica e sistemeve të ajrit të kondicionuar do të përdorin energji të rinovueshme, duke nxitur punësimin lokal në rinovim.
Bujqësia dhe mbeturinat
Potenciali i reduktimit në këto zona është më i ulët, Megjithatë, menaxhimi i qëndrueshëm dhe dixhitalizimi, së bashku me përdorimin e biogazit dhe ekonominë rrethore, do të lejojnë që emetimet bujqësore të reduktohen me rreth 60% dhe emetimet e mbeturinave me 81% deri në vitin 2050 krahasuar me vlerat bazë.
Përfitimet mjedisore
Dekarbonizimi jo vetëm që ndihmon në frenimin e ndryshimeve klimatike, por gjithashtu ka përfitime të drejtpërdrejta për mjedisin:
- Cilësia e përmirësuar e ajrit: reduktimin e ndotësve si SO2, NOx dhe grimcat e imëta, duke reduktuar sëmundjet e frymëmarrjes dhe kardiovaskulare.
- Mbrojtja e ekosistemit: Restaurimi i pyjeve dhe i ligatinave rrit thithëset e karbonit dhe biodiversitetin.
- Më pak presion mbi burimet e ujit dhe tokës: bujqësi dhe industri që janë më të qëndrueshme dhe efikase në përdorimin e burimeve natyrore.
- Përfitimet për shëndetin e njerëzve dhe kafshëve: Më pak ndotje nxit mirëqenien e përgjithshme dhe mbrojtjen e habitateve natyrore.
Edukimi, ndërgjegjësimi dhe inovacioni
Një ndryshim i thellë kulturor është thelbësor për të çuar përpara dekarbonizimin. Edukimi mjedisor, fushatat ndërgjegjësuese, promovimi i kërkimit dhe mbështetja për startup-et inovative janë thelbësore që shoqëria të kuptojë sfidat dhe mundësitë e paraqitura nga tranzicioni energjetik.
Qeveritë dhe entitetet publike duhet të udhëheqin me shembull, duke ofruar informacion të qartë, burime trajnimi dhe mbështetje për ata që përballen me vështirësi më të mëdha në përshtatje.
Aleancat ndërkombëtare dhe konteksti global
Dekarbonizimi i tejkalon kufijtë kombëtarë. Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë (IEA) vëren se për të shmangur tejkalimin e 1,5°C, emetimet globale duhet të reduktohen me të paktën 45% deri në vitin 2030 dhe të arrihet neutraliteti i karbonit deri në vitin 2050. Evropa udhëheq me Marrëveshjen e saj të Gjelbër, dhe ekonomi të tjera si SHBA-ja dhe Kina po rrisin gjithashtu investimet e tyre në infrastrukturën e gjelbër.
Organizata të tilla si Fondi Monetar Ndërkombëtar dhe Banka Botërore të ndajë burime për të lehtësuar një tranzicion të drejtë dhe gjithëpërfshirës në të gjithë botën.
Shërbime dhe zgjidhje për efikasitetin e energjisë
Sektori i biznesit ka në dispozicion shërbime të ndryshme për të lehtësuar tranzicionin:
- Konsulencë për energjinë: këshilla strategjike të përshtatura për secilën organizatë.
- Menaxhimi i konsumit: monitorim dixhital për të optimizuar proceset dhe për të ulur kostot.
- Tregjet e energjisë: qasje në tarifa dhe produkte të rinovueshme.
- Lëvizshmëria e qëndrueshme: flota elektrike dhe transport publik efikas.
- Ndërtimi dhe rehabilitimi: teknika të përparuara për ndërtesa të qëndrueshme.
- Prodhimi i produkteve efikase: teknologji dhe materiale me një gjurmë më të vogël.
- Kontratat e shërbimit të energjisë (KSHE): garanton kursimin dhe mirëmbajtjen e objekteve.
Këto shërbime janë thelbësore për t'u mundësuar bizneseve dhe organizatave të përmbushin objektivat e tyre të energjisë dhe mjedisit, si dhe të ulin kostot në planin afatgjatë.
Sfidat e ardhshme dhe ato që priten të ndodhin
Procesi i dekarbonizimit paraqet mundësi, por kërkon edhe vendime të rëndësishme strategjike. Ende ka pengesa për t'u kapërcyer në teknologji, financim dhe pranim shoqëror. Megjithatë, udhërrëfyesi është i qartë dhe tregon një sistem energjitik më të begatë, inovativ dhe të drejtë.
Angazhimi në vitet e ardhshme do të jetë vendimtar për të konsoliduar përparimet teknologjike, për të zgjeruar trajnimin në punët e gjelbra dhe për të siguruar që askush të mos mbetet prapa në këtë transformim.
Dekarbonizimi i energjisë është shumë më tepër sesa një sfidë mjedisore: është një mundësi historike për të ndërtuar një ekonomi moderne, konkurruese, të drejtë dhe elastike, në të cilën shëndeti, barazia dhe respekti për kufijtë e planetit janë përparësi. Angazhimi ndaj tij do të thotë investim në një të ardhme të qëndrueshme dhe të sigurt për brezat e ardhshëm.
